De diepte in om je eigen stem vinden

‘Now that my ladder’s gone/ I must lie down where all the ladders start/ In the foul rag and/ bone shop of the heart.’ - Yeats

Ik begeleid A. bij haar schrijfproces. A. heeft een roman in haar systeem, een verhaal wat eruit moet. Ze vertelde me dat het personage waar ze over schreef van de ene dag op de andere een eigen leven begon te leiden. Na heel veel gezoek, geploeter en omwegen was het ineens zover: het hoofdpersonage deed dingen die A. niet bedacht had van te voren. Zo ontmoette ze een man in een restaurant en begon met hem een affaire. A. was hier zo door onthutst dat ze zich een dag lang geen raad wist. Dit had ze niet bedacht, maar het was wel vreselijk spannend. Omdat het personage over wie ze schreef gebaseerd was op haar eigen leven, voelde ze zich zelfs schuldig naar haar man. ‘Het leek wel of ik zelf vreemd ging’, zei ze.

‘Wanneer het karakter in je verhaal het overneemt zit je goed. Dan heeft de innerlijke stem de ruimte gekregen en kun je de diepte in. Het ‘wilde’ schrijven kan beginnen. Het is het teken dat de 'daimon'* dichterbij is gekomen en gaat samenwerken met de schrijver’. Dit vertelt Clarissa Pinkola Estes op een van haar audio cd’s over creativiteit.

Als we de gaten of poorten van de cultuur, ons normbesef en ons ego-bewustzijn kunnen openen of kunnen omzeilen, staat er een lieve creatieve engel op je te wachten of een gevleugeld wezentje, of een geestige dwerg of verzin het beeld wat je wilt.

Deze wezens representeren een verhoogde staat van intuïtief bewustzijn over wat je zou moeten schrijven of vertellen of doen. Het zijn energieën diep in ons die ons wijzen op de oneindigheid van onze creatieve vermogens. Als we maar vertrouwen op die stem en ons niet laten zeggen hoe het hoort of wat we zouden moeten schrijven.

Als je je geblokkeerd voelt, heb je meestal de neiging het bijltje er bij neer te gooien en in het slechtste geval jakker je verder over de desolate woestenij waar niets groeit en bloeit. Het probleem is te groot het obstakel te ingewikkeld, het lijkt een onbegonnen toestand. Maar je zou ook kunnen zeggen: de standaardmethode werkt niet meer. Dus moet je op zoek naar een andere methode. Begin met ontspannen, kijk eens een hele andere kant op. Laat los, maak een lange wandeling, ga in bad. Mij helpt mediteren of automatisch schrijven of een bezoekje aan de HEMA.

Wat je daarmee bewerkstelligt is dat de aandacht naar binnen gaat of juist wat wijder wordt zodat goed invallen en inspiratie weer hun gang gunnen gaan. Dan kun je zomaar die hele prettige wijze stem in jezelf gaan horen.

Wel merk ik dat het een beetje taboe is voor sommige verhalenvertellers of schrijvers om over die innerlijke gids te praten, want je wordt al snel als een tikje gestoord gezien.

Maar inspiratie, creatie, het vertellen en vinden van mooie verhalen is voor ons allemaal beschikbaar. We moeten alleen trucjes verzinnen om het ego omzeilen en te oefenen met schrijven, creëren en fantaseren zonder restricties. Daarvoor moeten we veiligheid, controle en aanvaardbaarheid niet meer als norm laten gelden. Maar risico’s nemen.

En hoe doe je dat? Door dóór te schrijven. Ook al lijkt het nog nergens op. Vertrouwen dat je die stem gaat horen. Begin gewoon, schrijf door, oefen, experimenteer. Op een zeker moment kom je vanzelf in contact met een wijs en vriendelijk en creatief wezen dat in het landschap van verhalen leeft.

Write on!

*Demon of Daimon: Er zijn in de loop van de tijd vele termen voor 'roeping' bedacht. De Romeinen noemden het genius, de Grieken 'daimon', de Christenen je beschermengel, de oude Egyptenaren Ka, voor anderen is het Vrouwe Fortuna en voor volken die het sjamanisme beoefenen is het je geest, je adem-ziel. Voor anderen is het je bron of je Hogere Zelf. Maakt niet uit hoe je het noemt. Al noem je het Mickey Mouse, Het is iets wat je af en toe een zetje geeft in de juiste richting. Het herinnert je eraan wat je graag doet, waar je hart van open gaat, wat bij je past en waar je energie van krijgt.

Oud indianenverhaal

Dit oude indianenverhaal wil ik niemand onthouden...

Toen de Schepper de aarde, de zee, de planten, de bomen en de dieren geschapen had en hij met de mens bezig was, zat hij met een probleempje. Hij riep daarom alle dieren bijeen en legde hen zijn dilemma voor. Hij zei: 'ik heb nu de mens bijna af en er is iets wat ik goed voor ze moet verstoppen. Want ze mogen het pas ontdekken als ze er aan toe zijn.'
De dieren waren nieuwsgierig. 'Wat is dat dan, wat u wilt verstoppen?'
'Het is het besef dat de mens zijn eigen werkelijkheid creëert', antwoordde hij.
'Ik weet een plekje', zei de buffel. 'Verstop het diep in de aarde, daar vinden ze het nooit'.
'Nee', zei de Schepper. 'Ik heb de mens zo geschapen dat hij zeker gaat graven en dan vindt hij het.'
'Verstop het dan op de bodem van de zee', zei de haai.
'Nee', zei Schepper, 'ook daar zal hij kijken. De mens houdt van ontdekkingen'.
'Hoog in de lucht dan', zei de adelaar.
'Nee, hij zal ook zeker de lucht in gaan.'
De dieren keken elkaar aan. Nou, dat was ook wat.
Toen strekte grootmoeder Mol zich uit. Ze was blind, maar had een scherp inzicht.
'Stop het in henzelf', zei ze zacht. 'Daar kijken ze vast niet zo snel'.
Goed idee, zei God.
En zo geschiedde.

Verlangen naar rust – een paradox?

Ik stond voor een groep uit te leggen hoe een verhaal in elkaar zit en zei: ieder verhaal wordt in gang gezet door een verlangen. Verlangen zet alles in beweging en zorgt vervolgens voor lijden en crisis in het verhaal van de held. De held moet weerstanden overwinnen, door de metaforische hel en pas als de held zijn verlangen al of niet bevredigd heeft en (al of niet) tot inzicht is gekomen, is er (tijdelijke) rust. Maar dan begin er weer een nieuw verlangen en daarmee een nieuw verhaal.

Terwijl ik het zei, herinnerde ik me dat ook de Boeddha verlangen ziet als oorzaak van al het menselijk lijden en dat juist afzien van verlangen innerlijke rust en vrede teweegbrengt. Niets meer nastreven en al het verlangen als illusie doorzien, daar gaat het om. ‘Pas door niets te doen, kun je de Tao ervaren’, volgens Kristofer Schipper. 

Maar ja dan heb je geen verhaal.

Je moet immers eerst op zoek naar een Bodhiboom (in welk bos? Welke vind ik prettig?) om ergens te kunnen gaan zitten (hoe zit ik het lekkerst?) om vervolgens de rust te vinden en ook dat duurt voordat je dat gevonden hebt (help, wat duurt dit lang!).

Verlangen naar rust…wat kan je daar onrustig van worden ... Op internet naar mooie vakantieoorden speuren, wandelroutes uitzoeken, een ligstoel kopen, een lekker boek uitzoeken voor als je vrij hebt… maar dan wel de hele middag door de stad sjouwen voordat je het gevonden hebt. Idioot.

Wat is verlangen eigenlijk? Waar komt het vandaan?

Verlangen heeft met hunkering te maken, met een diep gevoelde noodzaak of wens. Je plant een gewenste situatie verder weg gelegen op de horizon en gaat dan hard aan het werk om er te komen. Dat geeft stof voor allerlei verhalen, want je verdwaalt, slaat de verkeerde weg in, stoot je kop, bent blind, om uiteindelijk weer iets te leren.

De Boeddha maakte trouwens een onderscheid in 3 soorten verlangens:

De eerste is het zintuigelijk verlangen: verlangen naar een ijsje, naar seks, naar een IPad3. Dit zijn mentale verlangens en die leveren bij bevrediging kortstondig genot op. Heb je eigenlijk niks aan.

Het tweede verlangen is het verlangen naar bestaan: het wilt blijven voortbestaan zoals het nu is, maar dan met alternatieve omstandigheden of vormen, of andere eigenschappen. Je zou willen dat je meer geduld had, minder chaotisch, een ander huis, meer tijd… Had ik maar, kon ik maar… Ik zou willen dat… Heel herkenbaar.

Het derde verlangen is het verlangen naar niet-bestaan, waarbij je hoopt dat iets snel zal aflopen of vernietigd zal worden: ongelukkige omstandigheden, of waarin je zou willen dat het nooit gebeurd was.

Verlangen naar rust is volgens mij de tweede soort. Het verlangen naar het bestaan maar dan in een alternatieve vorm, of dat nu een tropisch eiland is of een week zonder afspraken in je agenda. Soms ben je uit je jas gegroeid, moet je de kamer opnieuw behangen of is je keuken aan een opknapbeurt toe. De vorm voldoet niet meer. De inhoud (je ziel?) verlangt naar iets wat beter past, waardoor het beter tot zijn recht komt. Tja.

Verlangen naar rust is paradoxaal. 

Nietsdoen is vermoedelijk het beste.