vrijdag 22 juni 2012

Een vogel die aan je lever knaagt

Over het wel en wee van de menselijke verbeeldingskracht...


Ik lag wakker vannacht. Mijn rondtollende gedachten leken wel onrustige paarden in een donkere stal. En het was niet eens iets belangrijks. Maar wie kent het niet, dat geplaag van de onrustige geest die ofwel vooruitsnelt of oude zaken oprakelt en herkauwt. 
Overal behalve vredig in het nu.
Gelukkig sliep ik toch na een uurtje weer in en vanmorgen begreep ik niet zo goed wat me nu had dwars gezeten...

Ik moest denken aan de mythe van Prometheus.. Hier komt ie...
Prometheus (broer van Atlas) vond dat de mensen aanmerkelijk minder goed bedeeld waren dan de goden zelf als het ging om talenten, instincten en vaardigheden en dus stal hij het vuur van de goden en gaf het aan de mensen.

Prometheus werd voor zijn ‘hybris’ streng gestraft.  Zeus liet hem vastketenen aan een rots en iedere dag kwam er een adelaar aan zijn lever knagen. Die lever herstelde dan weer in de nacht, maar de volgende dag was het weer zover: de adelaar kwam en vrat aan zijn lever. 

Prometheus betekent ‘vooruitzien’ en Prometheus is bekend geworden als een leraar en uitvinder die de mensen leert zich iets voor te stellen in de toekomst. Lang leve de verbeeldingskracht! Lang leve Prometheus!

De mogelijkheid om je iets voor te stellen in de toekomst is een sprong in de evolutie geweest, net zoals het ontdekken van het vuur, waarmee de mens leerde metaal te bewerken.
Met het vuur, maar ook met verbeeldingskracht is de mens in staat te innoveren, te veranderen, technische ontwikkelingen door te voeren en dus de toekomst vorm te geven.
Prometheus dus.

Maar ‘vooruitzien’ hangt onmiddellijk samen met de toch wat minder plezierige neveneffecten. Namelijk: de zorgen die er mee gepaard gaan.
De mogelijkheid vooruit te blikken betekent dat je je maar al te goed kunt voorstellen wat de mogelijke gevolgen in de toekomst zijn van je vooruitziende blik en dat kan gaan knagen.
Een vogel die aan je levert knaagt is een prachtige metafoor voor die zorgen die je kunnen teisteren. En die alleen door een goede nachtrust  weer kunnen verdwijnen. De lever is de zetel van de angst. Zorgen en angst worden gedurende de nacht minder, maar als je wakker wordt de volgende morgen en je weer naar de toekomst kijkt, begint het gelazer weer. De vogel keert terug.

De broer van Prometheus heette trouwens Epimetheus en dat betekent: terugblikken, reflecteren. 

Ook zeer belangrijk in een mensenleven, en ook iets waar je behoorlijk van wakker kan liggen!

Hier een leuk stripje over Prometheus:







woensdag 6 juni 2012

De eeuwige zoektocht naar de heilige graal


Ze zeggen wel eens dat iemand die niet droomt, ziek kan worden. Wanneer je je angsten, spanningen en aspiraties niet in betekenisvolle beelden omzet, gaat het systeem protesteren. Ik kan me daar van alles bij voorstellen. Maar dit geldt natuurlijk ook voor een cultuur, een land, een voetbalclub. Als een samenleving de diep gevoelde behoefte aan betekenis moet ontberen en zich niet meer kan laten inspireren door een collectieve droom, ontstaat ziekte, cynisme en uitputting.

Ironisch genoeg komt tegenwoordig in het taalgebruik van voetbaltrainers, managers, politici de term ‘de heilige graal’ regelmatig terug. Is dit geen wonderlijke, intuïtieve onbewuste uiting van een collectief verlangen naar een Groot Verhaal?

Toen in de twaalfde eeuw de graallegenden opkwamen – toen de mythe van de heilige graal voor het eerst werd genoemd -  verkeerde Europa (ook) in crisis. De graalromans waren een soort mix van Keltische legenden, nieuwe mystieke beelden uit het oosten, mondeling overgeleverde verhalen uit Rome, Frankrijk en Brittannië, bovennatuurlijke verschijnselen, ridderverhalen en mystieke poëzie.

Het tijdstip van de opkomst van de graallegenden is veelbetekenend want er werden ineens weer verhalen verteld waarin een veranderend Europa zich kon herkennen en waarmee het zich kon identificeren. Er hing – mede door dit soort verhalen - een opwindende sfeer van verandering in de lucht.

Dus als iemand n de politiek, in de voetbalwereld of in het bedrijfsleven de heilige graal noemt… weet dan dat hier iemand schreeuwt om een nieuw Groot Verhaal, dat hier iemand aan het woord is die weer wil leren dromen.

Hieronder een fragment uit de legendarische film Monty Python and the Holy Grail...
 (om het dromen niet te verleren)